Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleneşelendiren bir düzen bileğildir. Dostluk, cemiyet ortamında insanoğluın hakikaten elbette davrandıklarını bileğil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak için vardır. Hak kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene dokunmak, maşerî dirimın gerçekleşmesini sahip olmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin huzursına akseptans edilmesi ve uyulması müstelzim, kategorik dürüst kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle cemiyet ortamında insanoğluın gidişat ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her vakit mümkündür. “İşte ahbaplık, isim davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir düzen, bir bütündür.” İnsan-isim, isim-doğa ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru için evrensel ilkelerle güvence altına hileınmasıdır. Dostluk, âdemiyet seviyesi için göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birgeniş görüş ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, cemiyet sözleşmesi, doğa ve insanoğlu olarak belirten gözlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini sahip olmak maksadıyla konulan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, adalet ve kanunların bütünüdür. Elan geniş bir teşhismıyla ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî evetşfakat düzenidir. Dostluk Lafız Mealı Dostluk kelimesi Arabi “adalet” kökünden hasılat ve adalet kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “adalet” kelimesinin çoğmehabetli “ah’kak”tır. Türk Tat alma organı Kurumu’na gereğince ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mazmunı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet mazmunında da kullanılır. Beceri Mealı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu için hala doyurucu bir teşhism yapılamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok akseptans edilen teşhismı ise: “Sınırlı bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) ilgilanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi ortamında ana olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri sayfa kayran kısmına Özel Dostluk, kişiler ile mevki yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Anayasa Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun kellelıca alt dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mevki tarafından güvenceye hileınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Dostluk kuralları isim davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun valör yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla misil nitelikteki cemi durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk kayranında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek için kullanılır. Dostluk düzenini sağlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları mâni olmak için kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve dünyalık cezaları; temel hukukunda siyasetten men, parti metres; algı hukukunda algı ve gizliceçılık cezaları kadar çeşitli ahbaplık dallarında çeşitli yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek yahut siyasi gözleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan ahbaplık, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşerî bir evetşfakat düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, ameliye yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşerî dirimı düzenleyip insanoğluın barış ve emniyet ortamında bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Teamül Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun ameliye amacını, maşerî gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile cemiyet ortamında canlı insanoğluın, birbirleri ile monte etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın yapısından kaynaklanan gereksinimlerinı huzurlamaya çhileışır. Dostluk bu fonksiyonu ile doğum, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni dirimın ana gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın doğal yapısına ve bundan sonra mevrut gereksinimlerine normal sürdürmek zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, iktisadi gerçeklere bile merbutdır; iktisadi gereksemelara uymalı ve onları huzurlamalıdır. 3. Hak Dostluk bu fonksiyonu ile belli başlı bir tertip altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak tam kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca teşhismıyla adalet, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sürdürmek üzere dü çeşitli anlamda kullanılır. Hak esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet mazmunında ferdî bir özelliği deyimler. özlük her vakit haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni satmak yolunda mütemadi ve bileğişçilikmez bir çaba gösterir. İşte bu gidişat ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet mealı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilişki biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık kayranında hukuki valör olarak laf konusu olan adalet bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Topluluk içindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini içeren kurallar cemiü olarak ahbaplık, bu bileğerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve istismar etmek yerinde bulunduğuna gereğince, adaletin sonunda, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında adalet acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet mealı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün ahbaplık sistemine ve sistemlerine egemen kâin, nesnel ve salt bir valör niteliğindeki adalettir. Dostluk bir cemiyet düzenini içerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; ister mevcut düzeni vikaye etmek, gerekse onu bileğişçiliktirmeyi meşrulaştırmak için her vakit adalete kellevurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta huzurmıza müesses ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim ahbaplık mazmunında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, mevcut ahbaplık düzenlerinin namına normal olup olmadığı açısından bir valör ve yorum ölçüsü olur. Gene bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve olumsuz huzurlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon istikrar ortamında olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Olağan olarak bütün ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî evetşfakat uyacak, hem bile bu maşerî dirimın barış ortamında sürebilmesi için bir düzen görünümünü sağlamaya çhileışacaktır.
